21+1 Συγγραφείς γράφουν, Καλλιτέχνες εικονογραφούν για το 1821

Το βιβλίο “21+1 Συγγραφείς γράφουν, Καλλιτέχνες εικονογραφούν για το 1821” είναι ένα συλλογικό εγχείρημα συγγραφέων και καλλιτεχνών για τα 200 χρόνια από το 1821. Την επιμέλεια την έχουν οι Μαρίζα Ντεκάστρο και Ελένη Σβορώνου, οι οποίες συνέθεσαν 22 ιστορίες θέλοντας να δείξουν ότι η Επανάσταση του 1821 εξακολουθεί να ζει στις ιδέες και τις αξίες της (ελευθερία, κοινωνική δικαιοσύνη, ανεξαρτησία).
Το 1821 “μίλησε” σε δημιουργούς, συγγραφείς και εικονογράφους, και τους άγγιξε: οι συγγραφείς έγραψαν φανταστικές ιστορίες με φόντο την Επανάσταση του 1821 και οι καλλιτέχνες τις εικονογράφησαν. Στο βιβλίο αυτό δεν κάνουμε μάθημα Ιστορίας. Νιώθουμε την Ιστορία διαβάζοντας τα λογοτεχνικά γραπτά άξιων συγγραφέων! Και τη βλέπουμε, την Ιστορία, στις εικόνες που μας περπατούν σε μία πινακοθήκη μικρών έργων τέχνης από αγαπημένους εικονογράφους. (Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου)

*Οι συγγραφείς αυτού του έργου εκχωρούν τις αμοιβές τους στο Δίκτυο για τα Δικαιώματα του Παιδιού, ως δωρεά. ddp.gr

Οι ιστορίες μας παρουσιάζονται με χρονολογική σειρά από το 1800 έως το 2021 και μας ταξιδεύουν από την Ευρώπη, τις πόλεις και τα νησιά της Ελλάδας μέχρι τη Μικρά Ασία και την Αμερική. Σε όλες εκείνες τις περιοχές που το επαναστατικό κίνημα άφησε το στίγμα του.

Τα μονοσέλιδα κείμενα προσφέρονται για πληθώρα δραστηριοτήτων επεξεργασίας. Με εργαλεία τον διάλογο, τις τεχνικές του εκπαιδευτικού δράματος, τη δημιουργική γραφή και τα εικαστικά, το τυπογραφείο και το ραδιόφωνο επεξεργαζόμαστε τρία κείμενα τα οποία μας ενέπνευσαν!

21+1 Συγγραφείς γράφουν, Καλλιτέχνες εικονογραφούν για το 1821 – Δραστηριότητες επεξεργασίας

Συνομιλώντας με έναν πίνακα

Το κείμενο “Συνομιλώντας με έναν πίνακα” έγραψε ο Θόδωρος Κουκιάς και την εικονογράφηση έκανε ο Αχιλλέας Ραζής. Στην ιστορία αυτή ένα παιδί, ο Ισίδωρος, “ταξιδεύει” μέσα στον πίνακα του Ευγένιου Ντελακρουά “Η σφαγή της Χίου” και συνομιλεί με ένα κορίτσι που βρίσκεται εκεί. Ο Ισίδωρος βρίσκεται στην τάξη του και η δασκάλα τους τους έχει αναφέρει πριν από λίγο τα γεγονότα για την επανάσταση του λαού της Χίου το 1822. Από τη συζήτησή του με το κορίτσι και αργότερα, όταν τον επαναφέρει η δασκάλα του, καταλαβαίνουμε ότι έχει συγκλονιστεί από τα γεγονότα της Χίου. Θυμώνει, διαμαρτύρεται και αναλαμβάνει δράση. Κόβει με το ψαλιδάκι του τις φιγούρες των φοβισμένων παιδιών και τις κολλά στο τζάμι, ώστε πλέον να μη φοβούνται και να είναι ασφαλή.

1. Τα γεγονότα του 1821

Πριν την αφήγηση του κειμένου,  εισάγουμε τα γεγονότα με ένα χαρακτηριστικό τραγούδι, όπως “Ο Θούριος” και να συζητήσουμε για το τι γνωρίζουν τα παιδιά για το 1821.

2. Ο πίνακας “Η σφαγή της Χίου”

Στη συνέχεια, “μεταφερόμαστε” σε μία πινακοθήκη και βλέπουμε τον πίνακα του Ντελακρουά “Η σφαγή της Χίου” χωρίς να αναφέρουμε τον τίτλο. Τα παιδιά εκφράζουν τις πρώτες εντυπώσεις με λέξεις/φράσεις που τους προκαλεί ο πίνακας. Προκαλούμε συζήτηση για το τι φαντάζονται να συνέβη και πως αισθάνονται οι φιγούρες του πίνακα. Αναφέρουμε με λίγα λόγια τα γεγονότα που διαδραματίστηκαν στη Χίο το 1822 (https://el.wikipedia.org/wiki/Σφαγή της Χίου). Έπειτα, ζητάμε από τα παιδιά να διαλέξουν κάποιο/α πρόσωπο/α από τον πίνακα και να γράψουν έναν σύντομο διάλογο. Μόλις, ολοκληρώσουν, όσα παιδιά επιθυμούν, διαβάζουν το κείμενό τους.

3. Αφήγηση κειμένου

Κατόπιν διαβάζουμε στα παιδιά το αντίστοιχο κείμενο του βιβλίου και δημιουργούμε συζήτηση.

Ενδεικτικές ερωτήσεις

• Σας θυμίζει κάτι ο διάλογος που σκεφτόταν ο Ισίδωρος;
• Τι εννοούσε ο Ισίδωρος λέγοντας “Όχι κυρία, είμαι μαζί τους;…”;
• Γιατί θύμωσε ο Ισίδωρος;
• Τι εννοούσε λέγοντας “Ποιος διστάζει να ζει ελεύθερα;”
• Γιατί έκοψε τις φιγούρες των παιδιών και τις έβαλε στο τζάμι του παραθύρου;

4. Πού θα ήταν τα παιδιά ασφαλή;

Με αφορμή την τελευταία ερώτηση, δίνουμε στα παιδιά τον πίνακα εκτυπωμένο και τους ζητάμε να κόψουν τις φιγούρες των παιδιών, να τις κολλήσουν σε ένα χαρτί και να ζωγραφίσουν γύρω τους που θα ήθελα να είναι ή να κάνουν ώστε να είναι ασφαλή.

5. Τα πορτρέτα ζωντανεύουν

Συνεχίζοντας τη βόλτα μέσα στην πινακοθήκη, βλέπουμε πορτρέτα ηρώων της Επανάστασης τα οποία έχουν ζωντανέψει.

Ζητάμε από τα παιδιά, είτε μόνα τους είτε σε ζευγάρια, να ψάξουν μερικές πληροφορίες για έναν ήρωα/μία ηρωίδα από την Επανάσταση που εκείνα επιθυμούν. Έπειτα, σηκώνονται και κρατώντας ένα αυτοσχέδιο κάδρο, μετατρέπονται στον/στην ήρωα/ηρωίδα που διάλεψαν με παγωμένη εικόνα. Με ένα σύνθημα ζωντανεούν και μιλούν για τον εαυτό τους, με βάση τις πληροφορίες που κατέγραψαν. (Παραλλαγή δραστηριότητας «Τα παγωμένα πορτραίτα των Ηρώων του 1821» στο άρθρο Υλικό γιορτής 25ης Μαρτίου)

6. “Γιατί θα έκανα επανάσταση σήμερα;”

Τέλος, συζητάμε τους λόγους που θα έκαναν τα παιδιά επανάσταση σήμερα και γράφουν το καθένα ένα μικρό κείμενο δίνοτας επιχειρήματα για την άποψή τους. (Δραστηριότητα στο ίδιο άρθρο: ΥΛΙΚΟ ΓΙΟΡΤΗΣ 25ΗΣ ΜΑΡΤΙΟΥ)

Η λέξη με τα τρία έψιλον

Το κείμενο “Η λέξη με τα τρία έψιλον” είναι του Κυριάκου Αθανασιάδη και εικονογράφηση Άνα Μάτεγιτς. Στο κείμενο αυτό μεταφερόμαστε στο Μεσολόγγι τον Δεκέμβριο του 1823 και συγκεκριμένα στο τυπογραφείο που δουλεύει ο Σπύρος, ένα 12χρονο αγόρι. Ο Σπύρος υποστήριζε πως το γράμμα έψιλον ήταν το πιο σημαντικό και χρήσιμο γράμμα για τις λέξεις της εφημερίδας και πάντα πρόσεχε να μην το χάσει. Του το είχαν πει και άνθρωποι της εμπιστοσύνης και σπουδαίοι, όπως ο Λόρδος Μπάιρον (Άγγλος φιλέλληνας ποιητής, συνέδεσε το όνομα του με την στήριξη των επαναστατικών κινημάτων σε Ιταλία και Ελλάδα, και πέθανε στο πλευρό των Ελλήνων επαναστατών στο Μεσολόγγ), ο Άγγλος φιλέλληνας συνταγματάρχης Στάνχοουπ (ο οποίος έφθασε στο Μεσολόγγι στις 12 Δεκεμβρίου 1823, φέρνοντας μαζί του τρία τυπογραφεία) και ο  Ιωάννης Ιάκωβος Μέγιερ (Ελβετός φιλέλληνας και συντάκτης της εφημερίδας «Ελληνικά Χρονικά», της πρώτης έντυπης εφημερίδας του Αγώνα).

1. Πρώτες ελληνικές εφημερίδες
   

Πριν την αφήγηση, παρατηρούμε την εικόνα και ζητάμε από τα παιδιά να σχολιάσουν που χρησιμεύουν τα γράμματα που φαίνονται. Αναφερόμαστε στο τυπογραφείο, στις εφημερίδες της εποχής (Ελληνικά Χρονικά και Σάλπιγξ Ελληνική, περισσότερα πρώτες ελληνικές εφημερίδες) και αναρωτιόμαστε γιατί χρειάστηκε να εκδώσουν εφημερίδα εκείνη την περίοδο και σε τι θα τους χρησίμευε.

2. Αφήγηση κειμένου

Αφηγούμαστε το κείμενο στα παιδιά και αναρωτιόμαστε γιατί το γράμμα έψιλον είναι τόσο σημαντικό για τις λέξεις των εφημερίδων της περιοχής.

• Ποια είναι η λέξη που το έχει τρεις φορές;
• Ποιες άλλες λέξεις έχουν το έψιλον και τους ήταν χρήσιμο;
• Ποια άλλα γράμματα ήταν χρήσιμα;

3. Τυπογραφείο

Αφού βρούμε τις λέξεις δίνουμε στα παιδιά υλικά και φτιάχνουν το γράμμα έψιλον για να δημιουργήσουν το δικό τους τυπογραφείο. Αφού το καρασκευάσουν, το τυπώνουν στο χαρτί και ζωγραφίζουν γύρω του τα άλλα γράμματα σχηματίζοντας τις λέξεις που αναφέραμε. Επιπλέον, μπορούν να κατασκευάσουν άλλο ένα γράμμα ώστε να γράψουν άλλες σημαντικές λέξεις.

Υλικά κατασκευής:

• Κομμένα μικρά χαρτόκουτα
• Χάρτινα καλαμάκια
• Πινέλα και τέμπερες
• Κόλλα και ψαλίδι

Προσοχή:
*Τα γράμματα τα κατασκευάζουμε καθρεπτισμένα.
** Το χρώμα το περνάμε μόνο πάνω από το καλαμάκι, ώστε να μην μουτζουρωθεί το χαρτί.

Παραλλαγή: Μπορούν να σχηματίσουν ολόκληρη τη λέξη καθεπτισμένη και να την τυπώσουν με τον ίδιο τρόπο σε χαρτί.

1821 κουλουράκια

Το κείμενο “1821 κουλουράκια” το έγραψε η Μιράντα Βατικιώτη και την εικονογράφηση έκανε η Κέλλυ Ματαθία-Κόβο. Αυτό το κείμενο παρουσιάζεται σαν μια εκπομπή ραδιοφώνου και μάλιστα μυστική. Γι' αυτό το μετατρέψαμε σε πραγματική εκπομπή!

Βάζετε λοιπόν στα παιδιά να ακούσουν την εκπομπή και στη συνέχεια τους παρουσιάζετε τα χαρτάκια που βρήκατε στο παλιό σεντούκι της γιαγιάς που λέει για μία συνταγή χρόνων πολλών… Μυστική! Δυστυχώς το χαρτί είχε καταστραφεί από τον καιρό. Ζητάτε από τα παιδιά να σας βοηθήσουν να φτιάξετε ξανά τη συνταγή αυτή. Ποια είναι αυτά τα υλικά που χρειάζονται τα κουλουράκια της επανάστασης;

Τα παιδιά χωρίζονται σε ομάδες συζητούν και γράφουν τα υλικά και την εκτέλεση της συνταγής.

Και καλή σας όρεξη!

Φωτεινή Δημοπούλου

Εκπαιδευτικός Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης, μέλος της Παιδαγωγικής Ομάδας "Σκασιαρχείο" και του Δικτύου Συνεργατικών Σχολείων Χανίων.